Zgodnie z art. 57 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Sąd może zaniechać orzekania o winie małżonka tylko wtedy, gdy obie strony wyrażą takie zgodne żądanie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. W przypadku, gdy tylko jeden z małżonków żąda orzeczenia o winie, sąd zobowiązany jest do poczynienia ustaleń czy wniosek o orzeczenie winy jest zasadny.
Obowiązek wierności małżonkowi wynika z art. 23 KRIO, zgodnie z którym małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.
Przyczyną rozpadu małżeństwa może być związek jednego z małżonków z innym partnerem. Nie zawsze jednak związek z innym partnerem w trakcie trwania związku małżeńskiego będzie uznany za zawinioną przyczynę rozkładu pożycia. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (wyrok SN z 28.9.2000 r., IV CKN 112/00) „związek jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania małżeństwa, lecz po wystąpieniu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy za ten rozkład.”
Należy odróżnić zatem sytuację, kiedy zdrada następuje niespodziewanie dla drugiego małżonka, w czasie, kiedy pomiędzy małżonkami istnieją prawidłowe relacje od sytuacji, kiedy rozkład pożycia nastąpił wcześniej a związek z innym partnerem jest jedynie skutkiem tego rozkładu.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (wyrok SN z 26.1.1999 r., III CKN 128/98, Legalis):
1. Przy ocenie, czy strona przyczyniła się do rozkładu pożycia małżeńskiego, nie można pomijać postępowania małżonka, który rozkład zapoczątkował. Nawet małżonek, który dopuścił się cudzołóstwa, nie może być uznany za wyłącznie winnego rozkładu, jeżeli poprzednio rozkład ten nastąpił już z innych przyczyn, a zwłaszcza zachowania się drugiego małżonka. Fakt zaś, że powódka opuściła męża, nie może być potraktowany jako wyłącznie zawiniona przez nią przyczyna rozkładu pożycia, gdy uczyniła to ze słusznej przyczyny, leżącej po jego stronie.
2. Art. 57 § 1 KRO nie wprowadza rozróżnienia stopnia winy małżonków. Podstawą przyjęcia winy małżonka jest ustalenie, że jego zachowanie przyczyniło się do powstania lub pogłębienia rozkładu, obojętne natomiast ze stanowiska oceny winy jest to, który z małżonków przyczynił się w większym lub mniejszym stopniu. Ocena stopnia winy może znaleźć wyraz w uzasadnieniu wyroku.
Istotne zatem z punktu widzenia winy w rozkładzie pożycia jest wykazanie, jak wyglądały relacje małżonków bezpośrednio przed nawiązaniem pozamałżeńskiej relacji jednego z małżonków. Możliwa jest wtedy ocena czy związek ten był przyczyną czy jedynie skutkiem rozkładu pożycia.
adwokat Aleksandra Białkowska