Zachowek jest formą ochrony interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy, którzy zostali pozbawieni udziału w spadku, najczęściej w wyniku sporządzenia przez spadkodawcę testamentu i przekazania majątku jednej bądź kilku osobom.
W takiej sytuacji zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należy się zachowek w wysokości połowy wartości tego udziału. Jeżeli zatem np. dziecku spadkodawcy przysługiwałaby 1/3 udziału w spadku to zachowku może żądać w wysokości połowy tego udziału czyli 1/6.
Jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni prawo do zachowku wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.
Przy ustalaniu prawa do zachowku konieczne jest zatem ustalenie osób, które otrzymały majątek i wartości tego majątku, następnie ustalenie spadkobierców ustawowych oraz ich udziału w spadku w sytuacji, gdyby nie istniał testament. Ustalenie takie pozwala na sporządzenie pozwu o zapłatę przeciwko osobom, które otrzymały spadek.
Istotną kwestią są również darowizny poczynione na rzecz osób uprawnionych do zachowku, a także na rzecz innych osób. Ich wysokość może decydować o prawie do zachowku i jego wysokości. Z jednej strony darowizny dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Z drugiej strony osoby obdarowane również mogą ponosić odpowiedzialność za zapłatę zachowku.
Prawo do zachowku nie przysługuje osobie, która:
-odrzuciła spadek,
-została uznana za niegodną dziedziczenia,
-zrzekła się dziedziczenia po zmarłym,
-została wydziedziczona,
-została wyłączona od dziedziczenia przez Sąd,
-małżonkowi, przeciwko któremu spadkodawca przed śmiercią wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione,
-małżonkowi pozostającemu ze spadkodawcą w separacji.
W miejsce osób wyłączonych od dziedziczenia mogą wejść w określonych sytuacjach ich zstępni.
adwokat Aleksandra Białkowska